សហភាពអឺរ៉ុបបានចាប់ផ្ដើមដំណើរការនីតិវិធីឈានទៅព្យួរប្រពន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA កាលពីសប្តាហ៍មុននេះ បន្ទាប់ពីមើលឃើញថា កម្ពុជាបរាជ័យក្នុងការស្តារស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
សហភាពអឺរ៉ុបបានអះអាងក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ចុះថ្ងៃទី១២ ខែកុម្កៈ ថា ការបើកលំហប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ ភ្ជាប់ទៅនឹងលក្ខខណ្ឌ EBA គឺត្រូវទម្លាក់ចោលបទចោទប្រកាន់លើមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង លោក កឹម សុខា ឲ្យគណបក្សប្រឆាំងដែលត្រូវបានរំលាយ បានដំណើរការឡើងវិញ និងរៀបចំការបោះឆ្នោតឡើងវិញមានលក្ខណៈសេរីត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ តាមយន្តការប្រជាធិបតេយ្យជាដើម។
ប៉ុន្តែ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដែលដឹកនាំដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានចាត់ទុកការសម្រេចចិត្តរបស់សហភាពអឺរ៉ុបនេះថា ជាការលម្អៀងផ្នែកនយោបាយទៅរកគណបក្សប្រឆាំង ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាចុះថ្ងៃទី១២ ខែកុម្ភៈ បានចាត់ទុកការសម្រេចរបស់សហភាពអឺរ៉ុបនេះ ជារឿងអយុត្តិធម៌បំផុតសមម្រាប់រដ្ឋាភិបាល ដោយប្លុកលោកសេរីមួយនេះ បានមើលរំលងការខិតខំប្រឹងប្រែងរយៈពេល ៨ខែមកនេះរបស់រដ្ឋាភិបាល។
មិនត្រឹមអះអាងថា លម្អៀងទៅរកអតីតបក្សប្រឆាំងទេ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានហៅការសម្រេចចិត្តដំណើរការព្យួរ EBA នេះថា ជាការជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់កម្ពុជា។
រដ្ឋាភិបាលបានអះអាងទៀតថា កម្ពុជានឹងមិនយកអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួនទៅដោះដូរនឹងប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះឡើយ។
ភាពចម្រូងចម្រាសនេះ បង្កើតជាសំនួរថា តើលក្ខខណ្ឌរបស់សហភាពអឺរ៉ុបពិតជារំលោភបំពានលើអធិបតេយ្យកម្ពុជាឬ?
លោក មឿន តុលា ពន្យល់ទៀតថា ការដាក់លក្ខខណ្ឌណាមួយឲ្យកម្ពុជាស្តារស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ មិនមែនជាការរំលោភអធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជាទេ ប៉ុន្តែ លោកថា ផ្ទុយទៅវិញ លក្ខខណ្ឌអឺរ៉ុបបានរំឭកអ្នកនយោបាយខ្មែរ ពិសេសបក្សកាន់អំណាច ឲ្យបន្តដើរលើគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ដូចមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។
លោក មឿន តុលា ប្រាប់ថា៖ «ការដែលសហភាពអឺរ៉ុប គេតម្រូវឲ្យកម្ពុជាយើងកែលម្អ អាហ្នឹង [សិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ] វាគ្មានហេតុផលណាមួយ ឬចំណុចណាមួយ ដែលថា សហភាពអឺរ៉ុបហ្នឹងមកជ្រៀតជ្រែកអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជាយើងទេ។ កម្ពុជានៅតែកម្ពុជាដដែលទេ អត់មានដូរកម្ពុជាទៅជាប្រទេសស្អីទេ អាហ្នឹងទី១។ ទី២ អត់មានកាត់ទឹកដីណាមួយឲ្យទៅសហគមន៍អឺរ៉ុបទេ គ្រាន់តែឲ្យគោរពប្រជាធិបតេយ្យ គោរពសិទ្ធិប្រជាពលរដ្ឋខ្លួន ដែលមានចែងក្នុងធម្មនុញ្ញ។ អាហ្នឹងលក្ខខណ្ឌនៅក្នុង EBA ហ្នឹងវាអញ្ចឹង!»។
លោក មឿន តុលា វិភាគថា ចរន្តនយោបាយនៅកម្ពុជា បានដើរផ្ទុយទៅនឹងប្រទេសជិតខាងមាន វៀតណាម និងថៃជាដើម ដែលប្រទេសគេរីកចម្រើនជាងកម្ពុជា តែគេទទួលយកលក្ខខណ្ឌនេះ ដើម្បីប្រកួតគ្នាដណ្តើមទីផ្សារអឺរ៉ុប។
លោក តុលា បន្តថា៖ «យើងមើលជុំវិញយើង ថៃនាំទំនិញទៅសហភាពអឺរ៉ុប គ្រាន់តែអឺរ៉ុបចេញកាតលឿនរឿងម្ហូបអាហារគ្រឿងសមុទ្រ ថៃចាប់ផ្តើមកែភ្លាម គេខ្លាចបាត់បង់ណាស់។ ចំណែកវៀតណាម គេព្យាយាមចង់បានទីផ្សារអឺរ៉ុបមែនទែន ហើយយើងបានហើយ រហូតគេមិនឲ្យបង់ពន្ធទៀត យើងមិនចេះថែរក្សា អាហ្នឹងយើងគួរខ្មាស់គេដែរ»។
ប្រធានគ្រប់គ្រងផ្នែកអង្កេតនៅអង្គការលីកាដូ លោក អំ សំអាត លើកឡើងថា ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធរបស់សហភាពអឺរ៉ុប កើតចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស។ លោកថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ តម្រូវឲ្យកម្ពុជាគោរពសិទ្ធិមនស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ ហើយថា ខ្លឹមសារនេះក៏បានបញ្ចូលក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាផងដែរ។
លោក អំ សំអាត ពន្យល់ទៀតថា ការបោះឆ្នោតដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ ជាគ្រឹះនៃដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកថា លក្ខខណ្ឌណាមួយជំរុញកម្ពុជាឲ្យងាកទៅរកគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ លោកថា មិនមែនជាការរំលោភអធិបតេយ្យកម្ពុជានោះទេ តែជាការជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
លោក អំ សំអាត មានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងត្រូវតែពិនិត្យទៅលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយនិងបទដ្ឋានអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស ដែលយើងផ្តល់សច្ចាប័ន និងហត្ថលេខី ហើយធ្វើយ៉ាងណាឲ្យដើរលើបន្ទាត់ទាំងអស់ហ្នឹង។ ខ្ញុំគិតថា អាហ្នឹងវាអត់មានអីប្រាសចាកឆ្ងាយទេ ហើយក៏មិនមែនជ្រៀតជ្រែកផ្ទៃក្នុងដែរ»។
ដោយអះអាងថា មិនមែនជាការរំលោភ ឬជ្រៀតជ្រែកលើអធិបតេយ្យជាតិកម្ពុជានោះ នាយកប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស លោក មឿន តុលា ពន្យល់ថា ការបាត់បង់ EBA បានប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងដល់វិស័យកាត់ដេរ កសិករ អាជីវករ រួមទាំងកងម្លាំងផងដែរ ព្រោះថា ស្ត្រីជាអ្នកបម្រើការងារក្នុងវិស័យកាត់ដេរ មួយចំនួនជាកូន ឬប្រពន្ធនៃកងម្លាំងទាំងនោះ។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា លោក ព្រាប កុល បានបង្ហាញការយល់ឃើញលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកថា បញ្ហា EBA មិនមែនជាបញ្ហាពាក់ព័ន្ធតែជាមួយអ្នកនយោបាយប៉ុណ្ណោះទេ លោកថា វាជាបញ្ហាដែលជះឥទ្ធពល់ដល់ពលរដ្ឋខ្មែររាប់លាននាក់ និងប៉ះពាល់ដល់អ្នកជំនួញ ពាណិជ្ជករ ដែលវិនិយោគនៅកម្ពុជាជាច្រើននាក់។
លោក ព្រាប កុល បន្តថា៖ «យើងទាំងអស់មានសិទ្ធិ និងមានកាតព្វកិច្ចដឹងឮ ឈឺឆ្អាល និងចូលរួមស្វែងរកដំណោះស្រាយ។ យើងមិនគួរនៅស្ងៀម ហើយរង់ចាំក្លាយជាជនរងគ្រោះនោះទេ»។
តំណាងសមាគមនៃវិស័យឯកជន ៤០ស្ថាប័ន បានចុះហត្ថលេខាលើខិតរួមគ្នាមួយកាលពីចុងខែមុន ផ្ញើទៅសហភាពអឺរ៉ុប ដែលក្នុងលិខិតនោះបង្ហាញការព្រួយបារម្ភថា ការដក EBA នឹងធ្វើឲ្យមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា វិស័យឯកជន និងកម្មករជាង ៧០ម៉ឺននាក់ក្នុងវិស័យកាត់ដេរ។
លិខិតបញ្ជាក់ថា៖ «ក្នុងនាមវិស័យឯកជន កម្មករ និងសង្គមស៊ីវិលអន្តរជាតិ យើងសូមសម្តែងក្តីបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងចំពោះដំណើរការឆ្ពោះទៅដក EBA ពីកម្ពុជា។ ការដក EBA នឹងធ្វើឲ្យមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ហើយក៏បង្ហាញពីការមិនទទួលស្គាល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់វិស័យឯកជននៅកម្ពុជាផងដែរ។ ការរៀបចំដក EBA នឹងធ្វើឲ្យមានអន្តរាយដល់វឌ្ឍនភាព ជីវភាពរស់នៅរបស់កម្មកររាប់លាននាក់ និងក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេ ដែលពឹងផ្អែកលើការងារក្នុងវិស័យកាត់ដេរ ហើយអាចធ្វើឲ្យពួកគេជួបនឹងហានិភ័យក្នុងការត្រឡប់ទៅរកភាពក្រីក្រវិញ»។
ប្រហាក់ប្រហែលគ្នានេះដែរ សមាគមរោងចក្រកាត់ដេរ GMAC កាលពីសប្តាហ៍មុន បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍បង្ហាញការព្រួយបារម្ភថា បើកម្ពុជាបាត់បង់ EBA ធ្វើឲ្យវិស័យឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ មានហានិភ័យសម្រាប់ការប្រកួតប្រជែងជាមួយប្រទេសក្នងតំបន់ និងប៉ះពាល់ការងារកម្មករមិនតិចជាង ៧០ម៉ឺននាក់ ក្នុងនោះ ៨០ភាគរយជាស្ត្រី និងអ្នកពាក់ព័ន្ធរាប់លាននាក់ទៀត។
គណៈកម្មការអឺរ៉ុប បង្ហាញរបាយការណ៍ថា ឆ្នាំ២០១៨នេះ កម្ពុជាបានទំនិញទៅលក់នៅទីផ្សារអឺរ៉ុបសរុបជាទឹកប្រាក់ជិត ៥ពាន់លានដុល្លារ (៤.៩លានដុល្លារ) ភាគច្រើនជាផលិតផលវាយនភណ្ឌកាត់ដេរ។ ក្នុងនោះ ជិត៨០០លានដុល្លារ កម្ពុជាចំណេញពីការមិនបង់ពន្ធ៕