កាលពីសប្តាហ៍មុននេះ រដ្ឋាភិលបានបង្ហាញស្នាដៃធំៗពីរ គឺការបង្ក្រាបគ្រឿងញៀនកណ្តាលរាជធានីភ្នំពេញនៅមជ្ឈមណ្ឌលកម្សាន្តរ៉ក និងដកតំណែងអភិបាលខេត្តរងពីររូបនៅខេត្តព្រះសីហនុ ក្រោយពីមានការបង្ក្រាបអ្នកមានជម្លោះដីធ្លីយ៉ាងហិង្សា។
ករណីនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ព្រមានថា ដល់ពេលរដ្ឋាភិបាលត្រូវវះកាត់ដើម្បីអនុវត្តអភិក្រមទាំង៥ តាមយុទ្ធសាស្ត្រចតុកោណដំណាក់កាលទី៤ សម្រាប់ការធ្វើកំណែទម្រង់ស៊ីជម្រៅនៅអាណត្តិទី៦នេះ។
ប៉ុន្តែ ជ្រុងមួយនៃចំណាត់ការដកតំណែងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៅខេត្តព្រះសីហនុ បានធ្វើឡើងក្រោយពីលោក ហ៊ុន សែន ជួបប្រជុំជាមួយឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះ និងផ្តល់យោបល់ ។
ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះ និងផ្តល់យោបល់ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ហ៊ុន សែន ពោលគឺក្រោយការបោះឆ្នោតដ៏ចម្រូងចម្រាស់មួយ ដែលគ្មានការចូលរួមពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលជាគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំមានអ្នកគាំទ្រជិតពាក់កណ្តាលប្រទេស។
ភាពចម្រូងចម្រាសនេះ ជំរុញឲ្យប្រទេសដែលបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស មានសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប ជាដើម បានប្រកាសមិនទទួលស្គាល់ការឈ្នះឆ្នោតរបស់លោក ហ៊ុន សែន និងកំពុងដាក់សម្ពាធឲ្យស្តារប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។
សំនួរត្រង់ថា តើមានអ្វីនៅពីក្រោយវិធានការវះកាត់របស់មេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចនេះទេ ?
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោកបណ្ឌិត មាស នី មានប្រសាសន៍ថា ការដែលរដ្ឋាភិបាលអះអាងថា ចាប់ផ្តើមអនុវត្តវិធានការវះកាត់នេះ អាចជាសញ្ញាព្រមានទៅមន្ត្រីខិលខូចដទៃទៀតឲ្យដឹងថា រដ្ឋាភិបាលចាប់ផ្តើមធ្វើកំណែទម្រង់តាមប្រព័ន្ធនយោបាយរបស់ចិនកុម្មុយនីស្ត ដើម្បីទប់ស្កាត់កុំឲ្យរដ្ឋាភិបាលឯកបក្សរបស់ខ្លួនធ្លាក់ទៅក្នុងស្ថានភាពមួយពិបាករកការគាំទ្រពីពលរដ្ឋ។
ប៉ុន្តែ អ្នកវិភាគរូបនេះ រំឭកថា វិធានការនេះនឹងមិនជោគជ័យទេ បើឧក្រិដ្ឋជនគ្រឿងញៀន និងមន្ត្រីខិលខូចដែលមានខ្នងក្រាស់ មិនត្រូវបានវែកមុខនាំមកផ្តន្ទាទោសបានដូចប្រទេសចិននោះ។
លោកបណ្ឌិត មាស នី មានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ថ្នាំញៀនប៉ុណ្ណេះ មិនមែនអ្នកកំប៉ិចកំប៉ុកលួចដាក់ហោប៉ាវចេញទៅបានទេ។ វាទាល់តែអ្នកគ្រប់គ្រងក្នុងហ្នឹង អនុញ្ញាតបានកើតមាន បានទៅរួច អាហ្នឹងសំខាន់។ ប៉ុន្តែ យើងក៏កំពុងតាមដានមើលដែរថា តើការកំណែទម្រង់របស់រដ្ឋាភិបាលហ្នឹង ជាការធ្វើកំណែទម្រង់ពិតប្រាកដផ្អែកទៅលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឬក៏ធ្វើតាមប្រព័ន្ធនយោបាយរបស់ចិន»។
លោក មាស នី វិភាគទៀតថា វិធានការនេះក៏ជាការចង់ទាក់ទាញការចាប់អារម្មណ៍ពីសហគមន៍អន្តរជាតិដែលតែងតែរិះគន់ពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងនីតិរដ្ឋ។
លោក មាស នី វិភាគទៀតថា ជ្រុងមួយទៀតនៃការប្រកាសវិធានការធ្វើកំណែទម្រង់របស់បក្សកាន់អំណាចនេះ ក៏ជាសញ្ញាមួយមួយទៀត បង្ហាញថា បក្សកាន់អំណាច បានគិតពីការត្រៀមខ្លួនឆ្ពោះទៅរកទីលានប្រកួតដោយតម្លាភាពឡើងវិញ ក្នុងករណីអស់លទ្ធភាពទប់ទល់នឹងសម្ពាធអន្តរជាតិនោះ។
លោកបណ្ឌិត មាស នី មានប្រសាសន៍បន្តថា៖ «ទី២ គឺជារឿងដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាខ្លួនឯងត្រូវតែធ្វើកំណែទម្រង់ច្បាស់លាស់ ហើយស៊ីជម្រៅមួយ ហើយពិតប្រាកដទៀត ដើម្បីត្រៀមលក្ខណៈ បើសិនជាមានការវិលត្រឡប់វិញរបស់គណបក្សប្រឆាំងក្នុងបែបបទណាមួយ អាចមិនមែនជាសង្គ្រោះជាតិ តែអាចមានឈ្មោះក្រុមហ្នឹងជាក្រុមសង្គ្រោះជាតិដដែលនោះ ខ្ញុំគិតថា គណបក្សកាន់អំណាច នឹងជួបការលំបាកខ្លាំងៗទៀតនៅលើទីលានប្រកួតនៃការបោះឆ្នោត ប្រសិនបើការបោះឆ្នោតប្រព្រឹត្តទៅដោយសេរី និងយុត្តិធម៌»។
កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែកុម្ភៈ អង្គការគម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក (World Justice Project) បានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ស្ដីពី «សន្ទស្សន៍និតីរដ្ឋសម្រាប់ឆ្នាំ២០១៩»។
អង្គការឃ្លាំមើលយុត្តិធម៌ពិភពលោកមួយនេះ បានបន្ដដាក់ចំណាត់ថ្នាក់កម្ពុជា ជាប្រទេសមានប្រព័ន្ធយុត្ដិធម៌ទន់ខ្សោយបំផុត ក្នុងចំណោមប្រទេស១២៦ ពោលគឺកម្ពុជាស្ថិតក្នុងលំដាប់ថ្នាក់លេខ១២៥ ល្អជាងតែប្រទេសវេណេស៊ុយអេឡាមួយប៉ុណ្ណោះ។
របាយការណ៍អង្គការអន្ដរជាតិនេះ បានផ្ដល់ពិន្ទុទាបដល់កម្ពុជាក្នុងសូចនាករមួយចំនួន ដូចជា ការទប់អំណាចរបស់រដ្ឋាភិបាល អំពើពុករលួយ តម្លាភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល សិទ្ធិសេរីភាពមូលដ្ឋាន សណ្ដាប់ធ្នាប់ និងសន្ដិសុខ ការអនុវត្តច្បាប់ យុត្តិធម៌សង្គម និងយុត្តិធម៌ផ្នែកព្រហ្មទណ្ឌ។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា មានប្រសាសន៍ថា ការដកដំណែងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ នៅខេត្តព្រះសីហនុ និងបង្ក្រាបគ្រឿងញៀននៅមជ្ឈមណ្ឌលកម្សាន្តរ៉ក លោកវិភាគថា មិនមែនជាវិធានការវះកាត់ដើម្បីធ្វើកំណែទម្រង់ស៊ីជម្រៅទេ ព្រោះថា មន្ត្រីធំៗដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធ មិនទាន់វែកមុខនៅឡើយ។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគទៀតថា អ្វីដែលនៅពីក្រោយវិធានការវះកាត់នេះ គឺចង់ទប់ស្ថានការណ៍មួយរយៈ កុំឲ្យពលរដ្ឋបន្តការភ្ជាក់ផ្អើលកាន់តែខ្លាំង ក្រោយការបែកធ្លាយនៃការចរាចរគ្រឿងញៀននៅក្នុងក្លឹបកម្សាន្តមួយចំនួនក្នុងរាជធានី និងការភ្ញាក់ផ្អើលពីរូបភាពប្រើហិង្សាលើអ្នកមានជម្លោះដីធ្លីពីកងកម្លាំងរបស់រដ្ឋាភិបាល។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា មានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំមើលការវះកាត់ហ្នឹង ចង់និយាយថា បើបូសវាកើត វះអត់សូវចំបូស ចង់និយាយថា អាបូសតូចៗវះ អាបូសធំអត់វះ។ អញ្ចឹងទៅ អាបូសធំ ទុកលេបថ្នាំបង្ក្រាប ដល់អញ្ចឹងទៅវាមិនបាត់ទេ វានឹងកើតកូនបូសតូចៗទៀត»។
លោក ឯម សុវណ្ណា វិភាគទៀតថា អ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលអះអាងថា ប្រើវិធានការវះកាត់ដើម្បីធ្វើកំណែទម្រង់ស៊ីជម្រៅនេះ ក៏មិនមែនជាប្រព័ន្ធនយោបាយចិនដែរ ដោយថា ប្រទេសចិនមានទោសប្រហាជីវិត ហើយគេចាត់វិធានការមិនរើសមុខទេ ទោះមន្ត្រីនោះធំប៉ុណ្ណាក៏ដោយ ឲ្យតែរកឃើញថា ជាប់ព័ន្ធនឹងបទល្មើស។
អ្នកជំនាញគោលនយោបាយ និងជាសាស្ដ្រាចារ្យផ្នែកកិច្ចការទូត និងកិច្ចការពិភពលោកនៃមហាវិទ្យាល័យ Occidental College សហរដ្ឋអាមេរិក លោក អៀ សុផល មើលឃើញថា វិធានការវះកាត់មន្ដ្រីខិតខូចអសកម្មចេញពីតំណែងនេះ លោកថា គឺគ្រាន់តែជាការសម្ដែងឲ្យពលរដ្ឋមើលឃើញថា រដ្ឋាភិបាលកំពុងធ្វើកំណែទម្រង់ស៊ីជ្រៅក្នុងការដឹកនាំរបស់ខ្លួន។
ប៉ុន្ដែ អ្នកជំនាញគោលនយោបាយរូបនេះ រំឭកថា កំណែទម្រង់ពិតប្រាកដ គឺត្រូវធ្វើឡើងចាប់ពីមន្ដ្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលផងដែរ បើរកឃើញថា ពួកគេបានប្រព្រឹត្តកំហុស មិនមែនចាប់ផ្ដើមចំពោះមន្ដ្រីថ្នាក់ទាបនោះទេ។
លោក អៀ សុផល វិភាគទៀតថា វិធានការនេះ រដ្ឋាភិបាលក៏កំពុងអូសទាញពលរដ្ឋឲ្យភ្លេចពីការបោះឆ្នោតដ៏ចម្រូងចម្រាស់ ហើយធ្វើឲ្យពលរដ្ឋងាកមកចាប់អារម្មណ៍ថា គណបក្សដែលបានជាប់ឆ្នោតជារដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់ ហើយកំពុងធ្វើកំណែទម្រង់ដ៏ស៊ីជម្រៅមួយ សម្រាប់ឆ្លើយតបទៅនឹងកង្វល់របស់ប្រជាពលរដ្ឋ៕
