បើគិតត្រឹមថ្ងៃទី៣ ខែមីនាកន្លងមកនេះ អតីតមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង លោក កឹម សុខា ត្រូវឃុំខ្លួនអស់រយៈពេល ១៨ខែរួចមកហើយបូករួមទាំងការឃុំខ្លួននៅក្នុងផ្ទះ ប៉ុន្តែ ក្រសួងយុត្តិធម៌បានបកស្រាយថា មេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងរូបនេះ ត្រូវបានដោះលែងឲ្យនៅក្រៅឃុំរួចហើយ ប៉ុន្តែ ត្រូវបានដាក់ឲ្យស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតពិនិត្យតាមផ្លូវតុលាការនៅក្នុងផ្ទះរបស់លោក។
ទោះជាយ៉ាងណា ស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជាវិញ បាននិយាយចំៗលើបណ្តាញសង្គមរបស់ខ្លួនថា លោក កឹម សុខា «គាត់ជាមនុស្សស្អាតស្អំ ដែលត្រូវបានឃុំខ្លួនដោយអយុត្តិធម៌ក្រោមការចោទប្រកាន់មិនពិត»។
*English below*តើអ្នកមានដឹងទេថា លោក កឹម សុខា បានជាប់ក្នុងការឃុំឃាំងជិត ១៨ខែមកហើយ? វាមានរយៈពេល ៥៣០ ថ្ងៃនៃការជាប់ឃុំ។…
Posted by U.S. Embassy Phnom Penh, Cambodia on Friday, February 15, 2019
លោក កឹម សុខា ជាអតីតប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ធ្លាប់ចុះពន្យល់ពលរដ្ឋតាមមូលដ្ឋានឲ្យយល់ដឹងពីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងបានរិះគន់រដ្ឋាភិបាលឥតសំចៃមាត់ពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស។
ប៉ុន្តែ ក្រោយពីលោកហក់ចូលធ្វើនយោបាយ ហើយធ្វើជាមេដឹកនាំគណក្សប្រឆាំងផងនោះ លោក កឹម សុខា ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ហ៊ុន សែន បញ្ជាឲ្យចាប់ខ្លួន។
មកដល់ពេលនេះ អតីតមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងរូបនេះ ត្រូវបានឃុំខ្លួនទាំងក្នុងពន្ធនាគារ និងនៅក្នុងផ្ទះអស់ជាង ១៨ខែរួចមកហើយ ក្រោយពីការដឹកនាំរបស់លោក ធ្វើឲ្យគណបក្សប្រឆាំងបានហក់ឡើងប្រជាប្រិយភាពជាបន្តបន្ទាប់ទាំងនៅក្នុងរដ្ឋសភា និងនៅថ្នាក់ឃុំ-សង្កាត់។
ងាកមកមើលអត្ថប្រយោជន៍វិញ សហរដ្ឋអាមេរិកក្រៅពីផ្តល់ជំនួយផ្នែកអភិវឌ្ឍ និងសេវាសុខភាពសាធារណៈ ប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចរបស់លោកសេរីមួយនេះ ក៏ជាផ្សារធំទី២ បន្ទាប់ពីសហភាពអឺរ៉ុប ដែលកម្ពុជានាំផលិតផលកាត់ដេរទៅលក់នៅទីនោះ តាមរយៈប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ GSP ដែរ។
ការចាប់ឃុំខ្លួនលោក កឹម សុខា នេះ ក៏ជាហេតុផលចំបងមួយក្នុងចំណោមលក្ខខណ្ឌច្រើនទៀត ដែលសហភាពអឺរ៉ុបកំពុងដាក់សម្ពាធទៅរដ្ឋាភិបាលឲ្យដោះលែង ជាថ្នូរទៅនឹងរក្សាទុកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងលើកលែងតែអាវុធ ឬហៅកាត់ថា EBA។
ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ GSP របស់សហរដ្ឋអាមេរិក និង EBA របស់សហភាពអឺរ៉ុប កម្ពុជាចំណេញបានប្រាក់ប្រហែលជា ១ពាន់លានដុល្លារក្នុង ១ឆ្នាំៗពីការមិនបង់ពន្ធ។
ភាពចម្រូងចម្រាស់នៃជម្លោះនយោបាយនៅកម្ពុជានេះ ជំរុញឲ្យសហភាពអឺរ៉ុប ដំណើរការព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA តែអឺរ៉ុប ទុកពេល ១៨ខែទៀត សម្រាប់បន្តឃ្លាំមើលពីការវិវឌ្ឍនយោបាយ រួមទាំងដោះលែងលោក កឹម សុខា។
ប៉ុន្តែ មកដល់ពេលនេះ ស្ថានការណ៍នយោបាយហាក់មិនទាន់ឆ្លើយតបទៅនឹងការជំរុញរបស់មហាអំណាចលោកសេរីនៅឡើយទេ។
សំនួរត្រង់ថា តើការបន្តឃុំខ្លួនលោក កឹម សុខា ឆ្លុះបញ្ចាំងពីអ្វី?
អ្នកវិភាគនយោបាយលោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគថា ករណីមិនទាន់ដោះលែងលោក កឹម សុខា អាចថា រដ្ឋាភិបាលមិនបានត្រៀមខ្លួនរក្សាទុកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA របស់សហភាពអឺរ៉ុបទេ ដោយថា លក្ខខណ្ឌដែលទាមទារឲ្យបោះឆ្នោតឡើងវិញ ហើយមានគណបក្សប្រឆាំងចូលរួម អាចជាគ្រោះថ្នាក់ដល់យន្តការផ្ទេរអំណាច បើបក្សប្រជាជនចាញ់ការបោះឆ្នោត។
លោកថា៖ «គណបក្សកាន់អំណាចចង់រក្សាអំណាចទុកឲ្យអ្នកជំនាន់ក្រោយហ្នឹងច្រើនជាង ការប្រឈមនឹងការបាត់បង់ EBA។ អញ្ចឹង ហើយការរក្សាទុក EBAហ្នឹង វាប្រឈមនឹងការបាត់បង់អំណាចច្រើនជាង។ អញ្ចឹងហើយធ្វើឲ្យកាន់អំណាចមិនរក្សាទុក EBA ទេ»។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគទៀតថា ការបន្តឃុំខ្លួនលោក កឹម សុខា នៅក្នុងផ្ទះនេះ ក៏ជាយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយរបស់បក្សកាន់អំណាច រុញបក្សប្រឆាំងឲ្យបែកបាក់ផ្ទៃក្នុងកាន់តែខ្លាំងរហូតគ្មានលទ្ធភាពទៅប្រកួតការបោះឆ្នោតនៅពេលខាងមុខក៏ថាបានដែរ។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគទៀតថា ជ្រុងមួយទៀត ការមិនទាន់ដោះលែងលោក កឹម សុខា អាចថា បក្សកាន់អំណាចកំពុងជួបបញ្ហាប្រឈមធំៗពីរ។ បញ្ហាទី១ លោកថា បើកាត់ទោសមេបក្សប្រឆាំងពីទោសក្បត់ជាតិ កម្ពុជានឹងមានជម្លោះការទូតជាក្រុមប្រទេសលោកសេរី ដោយថា កន្លងទៅរដ្ឋាភិបាលចោទអាមេរិកថា ជាអ្នកនៅពីក្រោយលោក កឹម សុខា ចង់ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល។
បញ្ហាប្រឈមទី២ អ្នកវិភាគរូបនេះ វិភាគថា បើដោះលែង លោក កឹម សុខា ឲ្យធ្វើនយោបាយឡើងវិញពេលនេះ បក្សកាន់អំណាចទំនងជាបារម្ភពីការដណ្តើមជ័យជម្នះលើដៃគូប្រកួត បើមានការរៀបចំការបោះឆ្នោតឡើងវិញ ដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌នោះ។
ប៉ុន្តែ លោកបារម្ភថា ជម្រើសនយោបាយពេលនេះ ហាក់កំពុងជំរុញកម្ពុជាឲ្យជួបវិបត្តិធ្ងន់ធ្ងរនៅថ្ងៃអនាគតបើគ្មានអ្វីប្រែប្រួល។
លោកថា៖ «ខ្ញុំគិតថា នៅពេលដែលកម្ពុជាឃ្លាតឆ្ងាយពីសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហគមន៍អឺរ៉ុប ខ្ញុំគិតថា លោកខាងលិចគេមិននៅស្ងៀមទេ គេនឹងជំរុញចលនាប្រជាធិបតេយ្យហ្នឹងកាន់តែកក្រើនថែមទៀត។ អញ្ចឹង ចរន្តសង្គមកាន់តែផុយស្រួយ និងប្រះស្រាប់ថែមទៀត»។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ វិភាគថា ការបន្តឃុំខ្លួនលោក កឹម សុខា បង្ហាញពីការបន្តធ្លាក់ចុះនៃប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងបណ្តាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យមួយចំនួនទៀត។
លោកថា៖ «ព្រោះនៅក្នុងច្បាប់អន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស គេថា ជនជាប់ចោទហ្នឹងត្រូវកាត់ទោសឲ្យឆាប់រហ័ស។ ដូច្នេះ [ការឃុំខ្លួនលោក កឹម សុខា] ១៨ខែហ្នឹង វាយូណាស់ទៅហើយ។ អាហ្នឹង គេកំណត់អញ្ចឹង។ ដូច្នេះ បើអត់មានការកាត់ទោសក្នុងរយៈពេល ១៨ខែនេះទេ មានន័យថា គេអត់មានទោសទេ ត្រូវដោះលែងគេ ឲ្យក្លាយជាមនុស្សសេរី អត់មានការចោទប្រកាន់អីទៀតទេ»។
លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ រំឭកថា សហរដ្ឋអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្តធ្លាប់ផ្តល់មេរៀនទៅដល់មេដឹកនាំមួយចំនួនរួមហើយ ពីការព្រងើយកន្តើយលើការជំរុញឲ្យគោរសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនេះ ដែលថា ប្រទេសទាំងនោះទទួលរងនូវការហ៊ុមព័ទ្ធសេដ្ឋកិច្ច និងវិធានការមួយចំនួនទៀត។ លោកវិភាគថា បញ្ហាកម្ពុជាទំនងជាដូចគ្នាដែរ បើស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យមិនត្រូវបានស្តារឡើងវិញនោះ។
លោកថា៖ «សហគមន៍អឺរ៉ុបដែលបូកសរុបទៅ [មានសមាជិក២៨ប្រទេស] ជាមហាអំណាចមួយដែរ ជាពិសេសអាមេរិកហ្នឹងឯង បើតាមខ្ញុំដឹងពីវប្បធម៌របស់ប្រទេសទាំងនោះ គេមិនដែលទៅទាមទារអ្វីដែលធ្វើមិនបានហើយចោលនោះទេ»។
អង្គការគម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក (World Justice Project) កាលពីខែមុន បានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ស្ដីពី«សន្ទស្សន៍និតិរដ្ឋសម្រាប់ឆ្នាំ២០១៩»។
អង្គការឃ្លាំមើលយុត្តិធម៌ពិភពលោកមួយនេះ បានបន្ដដាក់ចំណាត់ថ្នាក់កម្ពុជា ជាប្រទេសមានប្រព័ន្ធយុត្ដិធម៌ទន់ខ្សោយបំផុត ក្នុងចំណោមប្រទេស១២៦។ បើតតាមចំណាត់ថ្នាក់កម្ពុជានៅលេខរៀង១២៥ ល្អជាងប្រទេសវេណេស៊ុយអេឡាតែមួយប៉ុណ្ណោះ។
របាយការណ៍ផ្ដល់ពិន្ទុផ្អែកលើតម្លាភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល អំពើពុករលួយ សិទ្ធិមូលដ្ឋាន ការអនុវត្តច្បាប់ យុត្តិធម៌សង្គម និងយុត្តិធម៌ផ្នែកព្រហ្មទណ្ឌ។
ជ្រុងមួយទៀតនៃបញ្ហាសង្គមដែលអ្នកវិភាគមើលឃើញនោះ គឺថា ការបន្តឃុំខ្លួនលោក កឹម សុខា ក្រោមសំឡេងរិះគន់របស់សហគមន៍អន្តរជាតិនេះ ជារបត់នយោបាយថ្មីនាសម័យទំនើប នាំកម្ពុជាទៅរកវិបត្តិសង្គមធ្ងន់ដូចពីអតីតកាល៕
