អាមេរិក និងចិន ដែលជាប្រទេសមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចលំដាប់ទី១ និងទី២ ប្រើពាក្យសម្តីវាយប្រហារគ្នាទៅវិញទៅមក ជុំវិញទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសទាំងពីរជាមួយកម្ពុជា។
វាមិនមែនជាលើកទី១ទេ នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៩នេះ ដែលប្រទេសមហាអំណាចទាំងពីរឌឺដងផ្លែផ្កាឲ្យគ្នាជុំវិញបញ្ហាកម្ពុជា។ កាលពីចុងខែមករាកន្លងទៅ អាមេរិក បានលើកឡើងថា ក្រុមខ្មែរក្រហមបានពឹងផ្អែកយ៉ាងងប់ងល់ទៅលើមហាអំណាចធំមួយ ដែលសំដៅដល់ប្រទេសចិន។ ជាការឆ្លើយតប ភាគីចិន បានរំលឹកថា រដ្ឋប្រហារដែលនាំឲ្យកម្ពុជាធ្លាក់ក្នុងភ្លើងសង្រ្គាមរ៉ាំរ៉ៃអស់រយៈពេលយ៉ាងយូរនោះ មិនមានទំនាក់ទំនងអ្វីនឹងចិនទេ ប៉ុន្តែ មានទាក់ទងនឹង «CIA» របស់អាមេរិក។
ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា បានសរសេរលើទំព័រហ្វេសប៊ុកផ្លូវការរបស់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែមេសា ថាប្រទេសចិនជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំជាងគេរបស់ប្រទេសកម្ពុជា តែទំនាក់ទំនងនេះចំណេញខ្លាំងទៅខាងប្រទេសចិន។
ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិក សរសេរបន្តថា៖ «ប្រហែល ៨៧% នៃទំនិញដោះដូរគ្នា គឺជាទំនិញនាំចូលមកពីប្រទេសចិន ដែលមិនជួយដល់ការធ្វើឲ្យមានការងារ ឬជួយដល់ឧស្សាហកម្មដូចទំនាក់ទំនងរបស់ប្រទេសកម្ពុជាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ឬសហភាពអឺរ៉ុបនោះទេ។»
ជាការឆ្លើយតបស្ថានទូតចិនប្រចាំកម្ពុជា បានសរសេរលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួនថា អាមេរិកកំពុងតែបង្កបញ្ហាម្តងទៀតជាមួយនឹងអ្វីដែលគេហៅថាឱនភាពពាណិជ្ជកម្ម។ ស្ថានទូតចិនទទួលស្គាល់ថា កម្ពុជាពិតជាបាននាំចូលនូវវត្ថុធាតុដើម និងគ្រឿងម៉ាស៊ីនវាយនភ័ណ្ឌយ៉ាងច្រើនសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងវិស័យកាត់ដេរ ហើយនាំចេញផលិតផលសម្រេចទៅកាន់ប្រទេសផ្សេងៗទូទាំងសកលលោក ដែលក្នុងនោះក៏មានអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុបផងដែរ។
ស្ថានទូតចិនប្រចាំកម្ពុជា បានលើកឡើងផងដែរថា ទំនាក់ទំនងរវាងរដ្ឋ និងរដ្ឋ គឺមិនមែនត្រឹមតែដើម្បីពាណិជ្ជកម្មនោះឡើយ។ ភាគីចិន ក៏បានរំលឹកពីការរួមចំណែករបស់ខ្លួនក្នុងការអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ននៅកម្ពុជារាប់តាំងពីស្ពាន ផ្លូវ និងទំបន់វារីអគ្គិសនី ជាដើម ហើយដាក់ជាសំណួរត្រលប់ទៅអាមេរិកវិញថា ប្រទេសនេះបានជួយអ្វីខ្លះដល់កម្ពុជា?
ស្ថានទូតមហាអំណាចកុម្មុយនីស្តមួយនេះ បានសរសេរលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួនយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «អ្វីដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ គឺប្រទេសចិនបានកសាងផ្លូវចំនួន៣១ខ្សែ និងស្ពានចំនួន៨ សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលមានប្រវែងសរុបជាង ៣,០០០គីឡូម៉ែត្រ។ ចុះតើសហរដ្ឋអាមេរិកវិញធ្លាប់បានជួយធ្វើអ្វីខ្លះដល់កម្ពុជាសម្រាប់វិស័យមួយនេះ? ចិនបានជួយកសាងស្ថានីយ៍វារីអគ្គិសនីទាំងអស់នៅកម្ពុជា (ស្មើនឹង ៨០% នៃសមត្ថភាពផលិតថាមពលអគ្គិសនី ដែលមានដំណើរការនៅកម្ពុជា)។ ចុះតើសហរដ្ឋអាមេរិកបានធ្វើអ្វីខ្លះដែរ?»
គិតត្រឹមឆមាសទី១ នៃឆ្នាំ២០១៨ ចិន ជាម្ចាស់បំណុលធំបំផុតរបស់កម្ពុជា ដែលមានចំនួនដល់ទៅជិត ៧ពាន់លានដុល្លារ ឬបានកាន់កាប់ចំណែកបំណុលកម្ពុជាដល់ទៅជាង ៤២ភាគរយ ក្នុងចំណោមបំណុលសរុបដែលកម្ពុជាជំពាក់បរទេស។
អ្នកជំនាញកិច្ចការអន្តរជាតិ និងសារព័ត៌មានដែលមាននិន្នាការទៅលោកខាងលិចមួយចំនួនតែងតែលើកឡើងថា ការផ្ដល់ប្រាក់កម្ចីរបស់ចិនដល់ប្រទេសមួយចំនួនមានលក្ខណៈជាអន្ទាក់បំណុល ហើយចិនប្រើវាដើម្បីពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន។ ប៉ុន្តែ រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងតែងតែ បដិសេធចោលរាល់ការចោទប្រកាន់ទាំងនេះ។
អ្នកជំនាញគោលនយោបាយ និងជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកការទូត និងកិច្ចការពិភពលោកនៃមហាវិទ្យាល័យ Occidental សហរដ្ឋអាមេរិក លោក អៀ សុផល បានថ្លែងប្រាប់ វី.អូ.ឌី ថា អ្វីដែលស្ថានទូតអាមេរិក សរសេរលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួន គឺគ្រាន់តែចង់បង្ហាញឲ្យឃើញពីការជៀសវាង និងការព្រងើយកន្តើយរបស់អាជ្ញាធរកម្ពុជា និងចិន ក្នុងការនិយាយពីទំហំនៃពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ លោកបន្តថា ចិននឹងក្លាយជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មទី១ របស់កម្ពុជា ជាមួយនឹងទឹកប្រាក់រាប់ពាន់លាន ប៉ុន្តែ វាមានន័យតិចតួចណាស់សម្រាប់កម្ពុជា ដោយសារតែ ពាណិជ្ជកម្មនេះភាគច្រើនចិននាំចូលកម្ពុជា។
លោក បន្ថែមថា៖ «គ្មានប្រទេសណាមួយរីកចម្រើនដោយសារតែមានគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចផ្អែកលើការនាំចូលនោះទេ។ មានតែសេដ្ឋកិច្ចតម្រង់ទិសបែបនាំចេញតែប៉ុណ្ណោះ ទើបនាំមកនូវការអភិវឌ្ឍ។»
ជាមួយគ្នានេះ បើតាមអ្នកជំនាញគោលនយោបាយរូបនេះ ចិន ក៏កំពុងប្រើឱកាសដើម្បីកេងចំណេញតាមរយៈការផ្ដល់កម្ចីឲ្យកម្ពុជាក្នុងការសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនានាដែលមានតម្លៃថ្លៃ។ លោក អៀ សុផល យល់ថា ក្នុងស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននេះ កម្ពុជាគួរតែពិនិត្យមើលឡើងវិញនូវគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន និងផ្លាស់ប្តូរទិសដៅពីកន្លែងដែលខ្លួនកំពុងធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅ ដើម្បីនាំមកនូវសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យមកវិញ។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន បានសរសេរនៅបណ្ដាញទំនាក់ទំនងសង្គមតេលេក្រាម កាលពីម្សិលមិញថា ដោយសារកម្ពុជាជាប្រទេសតូច និងមានប្រជាជនតិចត្រឹមតែ១៥ ទៅ ១៦លាននាក់ ទំហំពាណិជ្ជកម្មនៅតិច បេីប្រៀបធៀបនឹងប្រទេសចិនដែលជាមហាប្រទេសដែលមានទំហំធំ និងមានប្រជាជនជាង១៥០០លាននាក់ ទើបកម្ពុជាមិនអាចរកតុល្យភាពពាណិជ្ជកម្មជាមួយប្រទេសនេះបាន ។
លោក សុខ ឥសាន សរសេរបន្តថា៖ «តែក្នុងនាមជាមហាប្រទេស និងជាមហាមិត្តរបស់កម្ពុជា ប្រទេសចិនបានជួយកម្ពុជាឲ្យមានការរីកចម្រេីនលេីគ្រប់វិស័យ ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ផ្លូវថ្នល់ ស្ពាន អគារសណ្ឋាគារ សំណង់ធំៗ សាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ ទំនប់វារីអគិ្គសនីច្រេីនកន្លែង។ មានការដាក់ទុនវិនិយោគលេីគ្រប់វិស័យ ជាពិសេសវិស័យកាត់ដេរ ដែលនាំឲ្យយុវជនខ្មែរមានការងារធ្វេីរាប់លាននាក់ កែប្រែជីវភាពរស់នៅដល់ក្រុមគ្រួសាររាប់លាននាក់នៅទូទាំងប្រទេស។»
ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកពាក្យបក្សកាន់អំណាចរូបនេះ បានបញ្ជាក់ថា សម្រាប់ប្រទេសដទៃនៅលេីសកលលោក ក៏កម្ពុជាមានគោលនយោបាយយកជាមិត្តទាំងអស់ដោយឈរលេីមូលដ្ឋានគោរពឯករាជ្យ អធិបតេយ្យភាព បូរណភាពទឹកដី និងមិនលូកដៃជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងគ្នាជាដើម។
យោងតាមរបាយការណ៍របស់ការិយាល័យស្ថិតិសហរដ្ឋអាមេរិក នៅឆ្នាំ២០១៧ ប្រទេសនេះ បាននាំទំនិញចូលពីប្រទេសកម្ពុជាមានតម្លៃជាទឹកប្រាក់ជាង៣០៦៦លានដុល្លារ ខណៈដែលប្រទេសនេះនាំចេញទៅកម្ពុជាមានប្រមាណតែជាង៤០០លានដុល្លាប៉ុណ្ណោះ។
ដោយឡែកបើយោងតាមរបាយការណ៍របស់ក្រសួងពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា ក្នុងឆ្នាំ២០១៧ កម្ពុជាបាននាំចូលទំនិញពីចិនមានតម្លៃជាទឹកប្រាក់សរុបជាង៥២៨៦លានដុល្លារ។ រីឯតម្លៃទឹកប្រាក់ដែលកម្ពុជានាំទំនិញចេញទៅចិនមានជាង៧៥៣លានដុល្លារ។
ទោះយ៉ាងណាក្តី អំឡុងដំណើរទស្សនកិច្ចផ្លូវការទៅកាន់ប្រទេសចិនកាលពីខែមករា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានអះអាងថា រូបលោកផ្ទាល់ និងប្រធានាធិបតីចិន លោក ស៊ី ជិនភីង បានប្ដេជ្ញាបង្កើនទំហំពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីឲ្យដល់ចំនួន ១០ពាន់លានដុល្លារ នៅត្រឹមឆ្នាំ២០២៣ខាងមុខ៕
